WPŁYW ROZWOJU MOWY NA DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNĄ
Mowa w życiu dziecka stanowi podstawowe narzędzie w komunikowaniu się,
zdobywaniu informacji oraz w nawiązywaniu kontaktów społecznych. W dużej
mierze wpływa na całokształt rozwoju i na tzw. dojrzałość szkolną. Praca
nad rozwojem mowy dziecka zaczyna się bardzo wcześnie, bo już w okresie
gaworzenia. Poprzez częsty kontakt z dzieckiem pobudzamy je do wydawania
jak najwięcej i jak najbardziej zróżnicowanych dźwięków. Potem w okresie
rozwoju słów uczymy wypowiadać je pokazując jednocześnie nazywany
przedmiot. Wreszcie w okresie rozwoju zdań zaczynamy już rozmowę z
dzieckiem wzbogacając jego słownik i zwracając uwagę na formy
gramatyczne. Niestety nie wszyscy rodzice mają świadomość, że oprócz
nauki mówienia i poprawnie formułowanych zdań, ważne dla rozwoju dziecka
i dla jego przyszłego powodzenia w nauce szkolnej, istotnym elementem
jest poprawność artykulacyjna wszystkich głosek.
Każde dziecko powinno opanować mowę do 5 roku życia pod względem
artykulacyjnym czyli umieć wypowiadać prawidłowo wszystkie dźwięki.
Oprócz tego mowa powinna być w tym okresie na tyle rozwinięta, żeby
dziecko zaczęło samo opowiadać. Możemy jednak spotkać się z tym, że w
trakcie kształtowania się mowy dziecka będą występowały pewne
nieprawidłowości. Jest to objaw fizjologiczny, tzn. zgodny z rozwojem
dziecka, a przemija czasem bez leczenia. Do tych nieprawidłowości
należą: bełkotanie, agramatyzmy i okresowe jąkanie.
W całości jednak mowa dziecka posiadającego te nieprawidłowości jest
zrozumiała. Zatem pojedyncze dźwięki dziecko często potrafi wypowiedzieć
prawidłowo, a myli je jedynie w mowie spontanicznej. Może także używać
tylko pierwszej lub trzeciej osoby, mówić tylko w liczbie pojedynczej,
przestawiać kolejność wyrazów w zdaniu, przez co zdanie to zmienia sens.
Natomiast okresowe jąkanie zwane inaczej jąkaniem rozwojowym występuje
najczęściej u chłopców i zwykle między 3 - 4 rokiem życia. Polega ono na
kilkakrotnym powtórzeniu tej samej, zwykle początkowej sylaby wyrazu.
Jąkanie to tłumaczy się jako zaburzenie powstałe w wyniku niedojrzałości
mięśni artykulacyjnych i powstających na tym tle dysproporcji między
chęciami a możliwościami dziecka. Dziecko chce znacznie więcej
powiedzieć, niż potrafi - jak gdyby szybciej myśli, niż może swoje myśli
wypowiedzieć.
Wszystkie wymienione nieprawidłowości wymowy powinny ustąpić po 5 roku
życia. W wypadku gdy utrzymują się ponad ten wiek, potrzebna jest
odpowiednia porada lekarska i specjalne ćwiczenia mowy. Specjaliści z
zakresu logopedii i językoznawstwa wyraźnie podkreślają, że prawidłowy
rozwój mowy stanowi bardzo istotny element dojrzałości szkolnej dziecka.
Właśnie od stanu mowy dziecka zależy w znacznej mierze powodzenie w
nauce, a w szczególności ma ona wpływ na początkową naukę czytania i
pisania. Prawidłowo rozwinięta mowa ustna stanowi podstawę nauki. Rozwój
mowy pisanej jest jak gdyby przedłużeniem mowy ustnej. Normalnie
rozwinięte dziecko w wieku szkolnym powinno mówić pełnymi zdaniami,
poprawnie zbudowanymi pod względem gramatycznym, oraz prawidłowo
wymawiać wszystkie dźwięki ojczystego języka.
mgr Maria Łepkowska |